METEORLAR (göktaşları) 2014

 

  Ocak Quadrantids | Nisan Lyrids | Mayıs Eta Aquarids  |  Ağustos Perseids | Ekim Draconids  Orionids  | Kasım Leonids | Aralık Geminids 

 

Güneş çevresinde değişik yörüngelerde dolanan irili ufaklı her türlü kaya parçasına göktaşı denir.Kuyrukluyıldızların yörüngelerinde dolaşırken tamamen parçalandıklarında geriye kalan katı küçük çekirdek parçaları ve yine bu bozulma ve parçalanma süreci sırasında yörüngelerinde bıraktıkları kuyrukluyıldız maddesi göktaşlarının kaynağıdır. Ayrıca  Apollo türü parçalanmış küçük gezegen artıklarına da göktaşı denir. Bunların boyutları 10 km çaplı kaya parçalarından, 1 mikron büyüklüğündeki toz parçacıklarına kadar değişir. Göktaşlarının büyük olanlarının kökeni küçük gezegenler, küçük olanların kökeni ise kuyrukluyıldızlardır. Eğer uzayda bol miktarda bulunan bu göktaşlarının yörüngeleri Dünya'mızın yörüngesi ile kesişirse, göktaşı büyük bir hızla (12-72 km/sn) atmosfere girer. Bu sırada meydana gelen sürtünme ile göktaşı ısınır, yanar ve ışık saçmaya başlar. Halk dilinde bu olaya yıldız kaydı denir. Özellikle açık yaz gecelerinde her insanın yıldız kayması olarak gördüğü hatta niyet tuttuğu bu ilginç görüntünün aslında uzaydaki yıldızlarla hiç bir ilişkisi yoktur. Göktaşının parlaklığının birden arttığı yanma işlemi bize çok yakın bir konumda, Dünya atmosferinde meydana gelir. Yılın belirli gecelerinde kayan yıldızların sayısı çok artar. İşte bu olaya göktaşı yağmuru adı verilir. Göktaşı yağmurunun hızlandığı gecelerde göktaşlarının yıldızlara göre gökyüzünde  izlediği yol bir gök atlası üzerine çizilirse, tüm bu yolların aynı noktada kesiştiği görülür. Yani o gece, tüm göktaşları gök yüzünde sanki bu noktadan geliyormuş gibi görülürler. Gökyüzündeki bu noktaya saçılma (radyan) noktası denir. Aslında hepsi birbirine paralel yörünge izleyen göktaşları atmosfere girmektedir. O geceki göktaşı yağmuru bu saçılma noktasının bulunduğu takımyıldızın adı ile anılır. Örneğin; Perseid, Leonid göktaşı yağmuru gibi.
Yeryüzün'den yaklaşık 120 km yukarıda yanarak ışık saçmaya başlayan göktaşlarının çoğu 60 km üstümüzde yanıp yok olur. Bunlar boyutları çok küçük olanlardır. Eğer göktaşı yeterince büyükse yanan kısmından artan parçalar yeryüzüne kadar ulaşabilir. Böyle büyük olanlar gökyüzünde çok daha fazla ışık saçtığı için bunlara ateş topu denir. Yeryüzüne ulaşan göktaşlarının sayısı çok azdır. Bu yağmurlardan sonra zaman zaman 2-3 tane tuğla büyüklüğünde göktaşı bulunmaktadır. Dünya'ya ulaşabilen göktaşları yandığından rengi siyahtır. Atmosferde gazla sürtünmesinden dolayı da yüzeyi cilalanmış gibi düzdür. 
 Yörüngesi bilinmeyen çapı bir kaç yüz metreden daha büyük bir göktaşıyla çarpışmanın çok nadiren yüzbinlerce yılda bir olduğu bilinmektedir. Olası çarpışma tehlikelerinden korunmak için NASA'da sürekli bir gözlem programı sürdürülmektedir. Bu gözlemlerle ilgili bilgileri internet üzerinden takip etmek için buraya tıklayın.

 

 Quadrantids (Dörtlük)

 

Çıkış (saçılma) noktası:

Çoban(Boötes) Takımyıldızı civarı

Ne Yönde ne zaman gözlenebilir:Gece yarısından sonra kuzey-doğudan yükselecek olan Çoban Takımyıldızı civarına bakmak gerekir. Bu yıl, yeni  hilal evresinde olan Ay'ın  gözleme olumsuz etkisi olmayacak.

Etkin olduğu zaman aralığı:

1-10 Ocak

En etkin olduğu tarih:

2/3 Ocak gecesi

Saatte kaç tane ve hızı

25 adet  ve 42.2km/sn

Neden olan kuyrukluyıldız veya küçük gezegen:

Asteroid 2003 EH1
 

Sayfa Başı

 

 Lyrids

 

Çıkış (saçılma) noktası:

 Herkül (Hercules)-Lir(Lyra) takımyıldızları arasından

Ne yönde - ne zaman gözlenecek: Parlak olmaya ve kuyruk bırakmaya meyilli olmalarına rağmen sondördün evresindeki Ay  sebebiyle görülmeleri biraz  zorlaşacak olan Lir’lerin Güneş batıştan yaklaşık 2 saat sonra kuzey-doğu yönünde ufka yakın,  ilerleyen saatlerde doğu- güney doğu yönünde daha yüksekte gözlenmesi beklenmektedir.

Etkin olduğu zaman aralığı:

16 - 25 Nisan

En etkin olduğu tarih:

21/22 Nisan gecesi

Saatte kaç tane ve hızı:

10-20 adet ve 48.4km/sn

Neden olan kuyrukluyıldız veya küçük gezegen:

Thatcher Kuyrukluyıldızı(C/1861 G1)

    

 Eta Aquarids

 

Çıkış (saçılma) noktası:

Kova (Aquarius) Takımyıldızı

Ne yönde - ne zaman gözlenecek:  Kuzey yarıkürede saatte 10 adet Güney yarımkürede ise saatte 60 adete kadar gözlenmesi beklenen göktaşı yağmuru. Gece yarısından sonra doğu yönünde yükselen Kova Takımyıldızı’nın su kabı şeklinde olan kısmına doğru bakılmalıdır. Astronomik Tan’ın (Fecir)  başlangıcına kadar  izlenebilir.

Etkin olduğu zaman aralığı:

19 Nisan – 26 Mayıs

En etkin olduğu tarih:

5/6 Mayıs gecesi

Saatte kaç tane ve hızı:

10-30 adet  ve 66.9 km/sn

Neden olan kuyrukluyıldız veya küçük gezegen:

1P/Halley Kuyruklu yıldızı

     Sayfa Başı

 

 Perseid

 

Çıkış (saçılma) noktası:

Perse (Perseus) Takımyıldızı

Ne yönde - ne zaman gözlenecek:  Perseid’lerin nedeni Güneş çevresinde 130 yılda bir tur atan Swift-Tuttle kuyrukluyıldızının yörüngesinde bıraktığı kalıntılardır. Astronomik Tan’ın (Şafak sonu) bitişinden  itibaren Kuzey’den yükselen Perseus Takımyıldızı civarına ilerleyen saatlerde Kuzeydoğu yönüne ve daha yükseğe bakmanız gerekir. Bu sene en etkin olduğu gecelerde dolunay’a yakın parlaklıktaki Ay, görülmelerini biraz engelleyecek

Etkin olduğu zaman aralığı:

13 Temmuz - 26 Ağustos

En etkin olduğu tarih:

10/11/12/13 Ağustos geceleri

Saatte kaç tane ve hızı:

50-100 adet ve  60 km/sn

Neden olan kuyrukluyıldız veya küçük gezegen:

109P/Swift-Tuttle Kuyruklu yıldızı

       

 Draconids

 

Çıkış (saçılma) noktası:

 Ejderha (Draco) Takımyıldızı

Ne yönde - ne zaman gözlenecek: Güneş etrafındaki turunu 6.6 yılda tamamlayan 21 P/ Giacobini-Zinner kuyrukluyıldızı'nın sebeb olduğu bu meteor yağmuru. Astronomik Tan’ın (Şafak sonu) bitişinden  itibaren kuzeybatı yönünde yaklaşık 60 derece yüksekte Ejderha Takımyıldızı civarında,  ilerleyen saatlarde daha ufka yakın ve  kuzey yönünde izlenebilir.  

Etkin olduğu zaman aralığı:

6-10 Ekim 

En etkin olduğu tarih:

7/8 Ekim gecesi

Saatte kaç tane ve hızı:

-

Neden olan kuyrukluyıldız veya küçük gezegen:

21 P/ Giacobini-Zinner Kuyruklu yıldızı

     Sayfa Başı

 

 Orionids

 

Çıkış (saçılma) noktası:

Avcı (Orion)Takımyıldızının parlak yıldızı Betelgöz

Ne yönde - ne zaman gözlenecek: Genelde en fazla 20 meteor sayılabilirken bazı yıllarda(2006-2009) bu sayı  50-75 adet olabilmektedir. Gece yarısına doğru doğu ufkuna ilerleyen saatlerde güneydoğu-güney- güneybatı yönüne ve daha yükseğe bakılabilir. Bu sene gökyüzünde ay olmaması sebebiyle Orionid’ler için muhteşem bir yıl olacak.  

Etkin olduğu zaman aralığı:

4 Ekim-14 Kasım

En etkin olduğu tarih:

21/22 Ekim gecesi

Saatte kaç tane ve hızı:

10-20 adet ve saniyede 67 km/sn

Neden olan kuyrukluyıldız veya küçük gezegen:

1P/Halley Kuyruklu yıldızı

 

Leonids

 

Çıkış (saçılma) noktası:

Aslan ( Leo ) Takımyıldızı

Ne yönde - ne zaman gözlenecek: Dünya her yıl Kasım ayı'nın ikinci yarısında, yörünge peryodu 33 yıl olan Tempel-Tuttle (Comet 55/P) kuyrukluyıldızının yörüngesinde bıraktığı eski kalıntıların içinden geçer. Geçmişte, Leonid'ler tarihin en büyük meteor fırtınaları olmuşlardır. 1998 yılında da 16 Kasım'ı 17 Kasım'a bağlayan gece neredeyse saatte 2000 tane göktaşı izlendi. Bu meteor fırtınaları bazen 33-34 yıllık peryotlarla tekrar eder.Bu sene gökyüzünde ay etkisinin çok az olması sebebiyle şanslı bir etkinlik olacak. Gece yarısından sonra kuzeydoğu’da,  ilerleyen saatlerde daha yüksekte ve doğu-güneydoğu yönünde izlenebilir

Etkin olduğu zamanaralığı:

5 - 30 Kasım

En etkin olduğu tarih:

16/17/18 Kasım geceleri

Saatte kaç tane ve hızı:

Yaklaşık 15 adet ve 71 km/sn

Neden olan kuyrukluyıldız veya küçük gezegen:

Tempel-Tuttle Kuyrukluyıldızı

    Sayfa Başı

 

 Geminids

 

Çıkış (saçılma) noktası:

İkizler (Gemini) Takımyıldızının  Castor yıldızı civarı

Ne yönde - ne zaman gözlenecek: Meteor yağmurlarının kralıdır. Geminidler genellikle parlak ve renklidirler.Ne yazık ki sondördün evresindeki Ay görüşü biraz etkileyecek. Astronomik Tan’ın (Şafak sonu) bitişinden  itibaren kuzeydoğu dan başlayarak   ilerleyen saatlerde daha yüksekte ve doğu-batı yönünde Astronomik Tan’ın (Fecir) başlangıcına kadar izlenebilir.

Etkin olduğu zamanaralığı:

4-16 Aralık

En etkin olduğu tarih:

13/14 Aralık

Saatte kaç tane ve hızı:

Yaklaşık 100 adet ve 35 km/sn

Neden olan kuyrukluyıldız veya küçük gezegen:

Asteroid 3200 Phaethon

 

 Sayfa Başı

Kaynak http://earthsky.org/astronomy-essentials/earthskys-meteor-shower-guide

http://www.amsmeteors.org/meteor-showers/meteor-shower-calendar/

http://www.timeanddate.com/astronomy/meteor-shower/

http://www.allthesky.com/constellations/